Hei hoa o Te Tiriti o Waitangi e manawanui ana mātou ki te tautoko, ki te whakamana i te Māori, ngā whānau, hapū, iwi me ngā hapori kia pahawa ō rātou nā pitomata, wawata anō hoki.

Mōhio ana mātou me pai ake ngā putanga ki te Māori. Ka roa a mātou kiritaki Māori, whānau hoki e kī mai ana ki a mātou kāore te pūnaha toiora e tautoko ana i ā rātou wawata, ka mutu, e whakaū ana ētahi o ngā tūtohu ohaoha kei te papa te Māori i roto pūnaha toiora.

Te whakapiki i te toiora ā-iwi, ā-ohaoha anō hoki o ngā whānau

Tā mātau kitenga mō te Māori kia noho kaha iho, haumaru, tōnui hoki ngā whānau. E mahi mai ana rātau me ō rātou hapori, e ora pai ana mō te taha tuakiri me te ahurea ngākau pono, ā, ko rātou ake ngā rangatira mō ngā rā o ō rātau nā ao ki tua – Te mana kaha o te whānau!

Kua whanake mātou he rautaki, Te Pae Tata, ko tāna he whakatinana he rerenga panonitanga kia whakamana ai te Māori kia rangatira ai. Tā Te Pae Tata he whakatakoto ka pēhea ā mātou mahi kia pai ake ai ngā putanga ki te Māori. Hei pānui anō māu mō Te Pae Tata hei ngā whārangi ake o tēnei wāhanga, kei tā mātau pae tukutuku rānei ki:

https://www.msd.govt.nz/about-msd-and-our-work/about-msd/strategies/te-pae-tata/index.html.

Hiahia ana mātou ko ngā tāngata o Te Manatū Whakahiato Ora te āheinga kia pūharu a rātou mahi mō ngā whānau, hapū me ngā Iwi. Tā Te Pae Tata he whai pānga ki ō mātou whakaaro ka pēhea ai a mātou mahi me te whakatoka he tirohanga Māori puta i tō mātou rōpū.

Te hapahapai, te ākina anō hoki te whakamahinga o te reo Māori

I raro i ngā parirau o Te Ture mō Te Reo Māori (Māori Language Act) 2016, e manawanui ana mātou ki te whakarauoratanga o te reo Māori hei reo kōrero o ia rā i Aotearoa. Ka whakaatuhia tā mātou manawanuitanga mā te tautoko i te Maihi Karauna (the Crown’s Māori Language Strategy) hei kōrero noa, tōna mana, ngā wāhi kōrero, ngā kupu, te mōhiotanga arorau me te hoputanga o te reo Māori ki roto i Te Manatū Whakahiato Ora.

I roto i ngā tau kua nui haere te whakamahinga o te reo Māori ki Te Manatū Whakahiato Ora, ki roto i te tari tonu me te hapori. E whai ana mātou i ngā mahi pai kua oti kē i a mātau kaimahi te mahi, ā, e whakakotahi ana ā mātou whakapaunga kaha ki te whakarauora i te reo Māori mā roto mai i ngā mahi mahere me ō mātou hoa a Te Taurawhiri i te reo Māori (the Māori Language Commission), ā, ko rātau kei te ārahi haere i ngā mahi o te Maihi Karauna i te rāngai o te tūmatanui, tūmataiti anō hoki puta i Aotearoa.

Ka roa te haere, me wānanga, me mahi tahi ki ngā wāhanga katoa o Te Manatū Whakahiato Ora. Heoiti, mā te whakamahere reo me ō mātou hononga e pakari haere tonu nei ki ngā whānau, hapū me ngā iwi, e manatia ai ngā pūkenga o te tangata whenua ki te whakahaere ēnei ki o tātou hapori me te whakamana tonu i te Tiriti o Waitangi.

I te tau tuatahi nei i raro i te Maihi Karauna, e kite ana mātou nā te kaha whakamahinga ake o te reo Māori e nuitia ana te arotia ki te kōtuitui i te reo me ngā tikanga ki a mātou mahi. Ā-karu nei, e kitea ana i ngā whakamāoritanga ūpoko, ngā tūranga mahi, ngā kupu whakataki i ngā puka hira me ngā hinonga karioi whakamāori pae tukutuku. Kua tīmata kē i a mātau ētahi hinonga karioi pēnei me te whakamāori i ngā pae tukutuku (https://www.connected.govt.nz/).

Mō ngā whakamāoritanga, ka tonoa e mātou ki Te Taurawhiri i te Reo Māori kei reira ngā Kaiwhakamāori Ōkawa e whai tohu ana. I roto i ngā mahi whakamāori e nui haere ana te kete kupu otiia, e rite tonu ai tāna mahinga, ā, e āki anō ai i tana hoputanga o te reo Māori puta i te rōpū (hei tauira, tirohia te Āpitihanga 6, he rarangi tūranga o ō mātou rangatira whakahaere). Nā te nui haere o ngā whakamāoritanga he kite ana, he mea pōhiri e mātou te tūmatanui ki te hoe tahi me mātou ki te ako i te reo.